Historia organizacji środowiska kombatanckiego w Polsce po 1945 r.

Po wojnie od 1945 istniało 11 działających, organizacji kombatantów i więźniów obozów hitlerowskich :

·        Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację

·        Związek Byłych Więźniów Politycznych

·        Związek Czerwonych Kosynierów

·        Związek Dąbrowszczaków

·        Związek Obrońców Westerplatte

·        Związek Obrońców Wybrzeża

·        Związek Powstańców Wielkopolskich

·        Związek Weteranów Powstań Śląskich

·        Związek Weteranów Walk Rewolucyjnych 1905 r.

·        Związek Żydów byłych Uczestników Walki Zbrojnej z Faszyzmem

·        Stowarzyszenie Byłych Więźniów Twierdzy Zakroczymskiej

Decyzją polityczną w wyniku narzuconego zjednoczenia w 1949 roku na bazie powyżej wymienionych związków utworzono jedną organizację kombatancką Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD), który był politycznie i organizacyjnie podporządkowany PZPR, stał się agendą tej partii i funkcjonował (przez 40 lat)do 1989 roku.

ZBoWiD zrzeszał część byłych żołnierzy z regularnych polskich formacji wojskowych, organizacji zbrojnych walczących o niepodległość Polski w okresie przed 11 listopada 1918, organizacji konspiracyjnych walczących w okresie II wojny światowej, więźniów obozów hitlerowskich, żołnierzy Wojska Polskiego oraz członków różnych ugrupowań komunistycznych w tym funkcjonariuszy UB i MO. Zrzeszał także wdowy i sieroty, będące członkami rodzin pomordowanych lub poległych obywateli polskich.

Do ZBoWiD-u nie przyjmowano jednak wielu kombatantów głównie z powodów politycznych, między innymi żołnierzy Armii Krajowej, PSZ na Zach i innych ( niepoprawnych politycznie), zwłaszcza do 1956 roku, czyli w okresie największego nasilenia stalinizmu w powojennej Polsce. Po 1970 i po 1980 roku sytuacja ta uległa znacznej poprawie.

Do głównych zadań ZBoWiD, należało potwierdzanie i weryfikowanie uprawnień kombatanckich oraz uprawnionych do nich członków rodzin. Związek realizował te cele na podstawie uprawnień przyznanych politycznie przez władze państwowe. Udzielano także wsparcia materialnego lub realizowano różnego rodzaju formy opieki nad kombatantami i ich rodzinami.                                          

ZBoWiD prowadził także działalność w zakresie gromadzenia archiwaliów dotyczących walk z Niemcami w okresie okupacji niemieckiej (1939–1945) oraz likwidacji struktur powojennego podziemia antykomunistycznego w Polsce. Cyklicznie był też organizatorem obchodów ważnych rocznic oraz uczestniczył w budowie pomników upamiętniających działalność kombatancką i martyrologię, oczywiście w zakresie akceptowalnym przez władze komunistyczne.

W zarządach struktur organizacyjnych różnego szczebla ZBoWiD-u usadowieni byli prominentni działacze aparatu partyjnego skrzętnie wykonując nakazaną linię PZPR. W tym czasie wiele organizacji kombatanckich powstało za granicą na emigracji. 

Po dokonanych przemianach politycznych w 1989 roku zaczęły powstawać najróżniejsze związki i organizacje kombatanckie lub reaktywowano nieistniejące. Powstawały one według różnorodnych zasad. W chwili obecnej jest ich kilkaset. ( Związek Sybiraków, PSZ na Zach, Żołnierzy AK i wiele innych). O ile różnorodność związków kombatanckich to zjawisko pozytywne, to brak jedności działania budził niepokój.

Działająca w ten sposób do 1989 r. forma organizacji kombatanckiej traciła rację bytu. Na jej bazie powstała nowa apolityczna organizacja o charakterze wielośrodowiskowym Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polski i Byłych Więźniów Politycznych, który rozpoczął swoją działalność w 1990 roku.  /to już 30 lat/ Związek zrzesza w swych szeregach obywateli polskich, którzy walczyli o wolność, suwerenność i niepodległość Ojczyzny w formacjach Wojska Polskiego, sojuszniczych armii państw koalicji antyhitlerowskiej, podziemnych organizacjach ruchu oporu oraz byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych i stalinowskich łagrów.

ZKRP i BWP to największa organizacja kombatancka w Polsce zrzeszającą kilkadziesiąt tysięcy członków /ok. 63 tyś/, jest organizacją pluralistyczną i integruje w swoich szeregach żołnierzy i kombatantów skupionych w środowiskach (stan na 31.12.2018 r.): 3913 z Wojska Polskiego, 402 żołnierzy Września 1939 r., 303 z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 2433 z Armii Krajowej, 1127z Batalionów Chłopskich, 625z Armii Ludowej, 171Polaków wcielonych do jednostek Armii Radzieckiej, 245 z Polskich Oddziałów Samoobrony z południowo-wschodnich Kresów II RP (tzw. Istriebitielnych Batalionów), 235 najmłodszych kombatantów - żołnierzy "Synów Pułku", 5697byłych więźniów politycznych i obozów koncentracyjnych oraz 468 osób represjonowanych. Do Związku należy 3022 członków z innych środowisk (m.in. uczestników tajnego nauczania).

Siedzibą Związku jest Zarząd Główny w Warszawie, którego obecnym prezesem jest komandor Henryk Leopold Kalinowski. W kraju funkcjonują podległe Zarządy Wojewódzkie, koła terenowe i środowiskowe.

Celami Związku są:

1. kształtowanie aktywnych postaw w działaniu dla dobra Ojczyzny i tworzenie warunków do współpracy środowisk kombatanckich w imię nadrzędnych interesów narodu i państwa;
2. otaczanie opieką członków Związku, pozostałych po nich wdów i wdowców, zwłaszcza w zakresie spraw socjalnych i zdrowotnych;
3. popularyzowanie i utrwalanie w pamięci społecznej dziejów walk niepodległościowych oraz udział w procesie wychowania młodzieży w duchu patriotyzmu i obywatelskiego oddania Ojczyźnie;
4. dbanie o patriotyczną i obywatelską postawę swych członków, utrzymywanie więzi koleżeńskich, samopomoc oraz wzajemną życzliwość;
5. reprezentowanie interesów swych członków wobec władz organów administracji państwowej i samorządowej oraz instytucji i organizacji społecznych, obrona godności i honoru członków Związku;
6. działanie na rzecz otaczania opieką miejsc pamięci narodowej;
7. umacnianie solidarności kombatantów w kraju i za granicą.

Podstawowym dokumentem normatywnym dla ZKRP i BWP jest Statut, którego treść również znajdziecie Państwo na naszej stronie internetowej.